Nederland staat voor een grote maar onvermijdelijke verduurzamingsopgave. Dagelijks merken we de gevolgen van ons economisch systeem, dat de natuur en maatschappij zwaar onder druk zet. MVO Nederland gelooft, als grootste bedrijvennetwerk voor duurzame ondernemers, in een economie die aangepast is aan de grenzen van die natuur en maatschappij. Reden om het project Ongemak in de Boardroom te initiëren en als actieve partner aan te sluiten bij opvolger Verdiepte Governance.
Wouter Scheepens is sinds mei 2023 interim directeur-bestuurder bij MVO Nederland. Als expert op het gebied van leiderschap in de economische transitie is hij dé kenner als het gaat om het dilemma tussen de wettelijke en de maatschappelijke norm bij ceo’s en leiders. Hij is er diep van overtuigd dat intrinsieke motivatie en samenwerken de sleutels vormen tot succes: “De transitie waar we voor staan is niet gemakkelijk. Sterker nog, het is een ongelooflijk grote stap. Je bent als bestuurder of commissaris opgeleid langs de traditionele lijnen, leidt het bedrijf al jaren met succes en opeens moet dat anders. Dat is nogal een omschakeling. Nog los van de uitdaging om daar dan het hele bedrijf in mee te krijgen. Dat lukt niet in je eentje. Maar het begint wel bij jou: als bestuurder of commissaris moet je de noodzaak echt doorvoelen en de eerste stap zetten.”
Discrepantie als kans
Maar zo eenvoudig blijkt die eerste stap niet te zijn. Want hoe neem je als mens je verantwoordelijkheid voor een duurzame samenleving in een klassiek bestuursmodel dat focust op rendement en aandeelhouderswaarde? In 2021 zag toenmalig directeur-bestuurder Maria van der Heijden in deze discrepantie een uitgelezen kans: zij initieerde samen met de Goldschmeding Foundation het project Ongemak in de Boardroom om bestuurders en commissarissen te helpen hun persoonlijke ethiek en duurzaamheidsidealen mee te nemen in de besluitvorming van hun organisatie en zo de maatschappelijke transities te versnellen. Scheepens: “Maria heeft hiermee een ontzettend belangrijke beweging in gang gezet. Bestuurders en commissarissen hebben hulp nodig, met name van elkaar. Het leren van elkaar en het converseren met elkaar is zo fundamenteel voor een verbeterde governancepraktijk. Zij heeft dat toen al heel scherp gezien.”
Breder welvaarts- en welzijnsbegrip
De belangstelling voor het onderwerp bleek overweldigend. Honderden bestuurders en commissarissen herkenden zich in het geschetste ongemak en zagen de meerwaarde van het project. Logisch dus dat het project nu wordt opgevolgd door Verdiepte Governance, waarin bestuurders, commissarissen, wetenschappers en opleiders opnieuw met elkaar in gesprek gaan om de leiders in de boardroom nog beter toe te rusten om vanuit een breder welvaarts- en welzijnsbegrip naar hun organisatie te kijken én daar de rest van hun organisatie in mee te nemen. “Dat laatste is zo belangrijk”, vertelt Lotte Enting, relatiemanager Grote Bedrijven Netwerk bij MVO Nederland. “Uiteindelijk heb je iedereen nodig: elke beslisser, in alle lagen van een bedrijf. Allemaal hebben ze handvatten nodig. Het ongemak dat een bestuurder ervaart, kan anders zijn dan het ongemak van een manager of een toezichthouder. Het is dus van enorme waarde om groepen met elkaar in gesprek te laten gaan, zodat ze zich hiervan bewust worden en van elkaar kunnen leren.”
Blijven uitdagen en opjutten
Het project lijkt de tijdgeest in elk geval mee te hebben. Het onderwerp duurzaamheid is steeds vaker terug te vinden op de agenda in het bedrijfsleven. Scheepens is daar blij om, maar weet ook hoe gemakkelijk het is om weer terug te vallen. “Het uitwisselen van gedachten en goede voorbeelden, het jezelf kwetsbaar durven opstellen over teleurstellingen en hobbels die je tegenkomt; gelukkig begint dit steeds normaler te worden. Dit is essentieel om verder te komen, want als je elkaar op dat punt niet weet uit te dagen en weet te begrijpen, dan blijf je al gauw hangen in het comfort van wat al bekend is. Ik ben ruim vijfentwintig jaar actief in het verduurzamen van onze samenleving en economie en ik heb al zo vaak gedacht: ‘Dit is het juiste moment, nu gaat alles veranderen.’ Begin deze eeuw dacht ik het, in 2008 met de financiële crisis en na corona. Maar als we even niet opletten dan is het comfort van wat we kennen zo groot, dat mensen daarop terugvallen. Dus de tijdgeest is ernaar, maar we moeten elkaar blijven uitdagen en opjutten. Verduurzaming moet op de agenda blijven staan.”
Verbindende rol
MVO Nederland heeft daarin een belangrijke verbindende rol. Enting: “Wij zijn het grootste bedrijvennetwerk in Nederland voor duurzame ondernemers. Wij hebben persoonlijke relaties met organisaties, bestuurders en opleidingen. Daar ligt dus een geweldige mogelijkheid om veel mensen te bereiken en draagvlak te creëren. Wij brengen mensen met elkaar in contact en koppelen inzichten uit dit project terug naar ons netwerk, zodat steeds meer commissarissen, bestuurders en toezichthouders daar ook mee aan de slag kunnen.”
Frappé toujours
De vraag rijst of die berichtgeving niet ondersneeuwt in de enorme hoeveelheden informatie die de top van het bedrijfsleven ontvangt. Wouter Scheepens is daar helder in: “Natuurlijk krijgen deze mensen ontzettend veel kennis aangereikt. Maar wat dit project uniek maakt, is de betrokkenheid van de wetenschap. Hoogleraren en promovendi doen onderzoek en verbinden daar wetenschappelijke conclusies aan. Dus dat maakt deze inzichten van enorm hoge waarde. Maar het is een kwestie van frappez toujours: als we willen dat een steeds grotere populatie dit gedachtegoed gaat omarmen, zullen we het continu willen blijven uitdragen en iedere dag op allerlei manieren proberen hiermee verder te gaan.”
Business as usual
Een kwestie van lange adem dus, maar wanneer is Verdiepte Governance voor MVO Nederland dan geslaagd? Enting: “Verdiepte Governance sluit naadloos aan op ons bredere thema Nieuwe Rijkdom. Van geld alleen worden mensen niet gelukkig. Het gaat ook om positieve maatschappelijke impact. Ik ben vooral tevreden als mensen dat gaan onderkennen en de intrinsieke motivatie voor verandering bij zichzelf vinden. Het mooiste zou zijn als iedereen naar duurzaamheid uitziet en we geen terugtrekkende bewegingen meer zien. Dat mensen voelen vanuit hun hart, vanuit hun mens-zijn. Zelfs in hun rol van bestuurder of toezichthouder.” Scheepens is het daar roerend mee eens. “Duurzaamheid moet de kern van de zaak worden. Als duurzaamheid business as usual is en als vanzelfsprekend is ingebed en omarmd in onze economie, dan pas zijn wij uitgespeeld.”
Meer informatie over MVO Nederland of partner worden in de beweging naar een Verdiepte Governance-praktijk? Kijk op www.mvonederland.nl